DİKRAN EFENDİ KARAGÖZYAN YAŞAM HİKAYESİ VE KARAGÖZYAN YETİMHANESİ VAKFININ KURULUŞ DÖNEMİ

Karagözyan Ailesinin köklerinin Van’a dayandığı sanılmaktadır. Ailenin bilinen en eski ferdi olan Hovhannes Ağa Karagözyan‘dır. Hovhannes Karagözyan‘ın Negdar, Nazaret, Yelmone, Krikor, Eftik, Püzant, Dikran, Garabed ve Hovsep adlı 9 çocuğu vardır. Bu 9 çocuğun en ünlüsü Dikran Karagözyan’dır.
Dikran Karagözyan 1834’te İstanbul’un Musalla semtinde dünyaya gelir. Aile ticarette çok başarılı olur. Dikran, erkek kardeşleri ile Kumkapı’daki Mary Varjaran‘da, şimdiki Bezciyan Ortaokulu, ticaret ve sarraflık merkezi kurar. İşleri kısa zamanda büyüten kardeşler uluslararası piyasaya açılırlar. Manchester, Tebriz gibi önemli merkezlerde şubeler açarlar. Püzant‘ın genç yaşta ölümü tüm aileye üzüntüye boğar ve kardeşleri Nazaret, Garabet, Krikor, Hovsep ve Dikran Karagözyan kardeşler,
genç yaşta ölen kardeşleri Püzant‘ın anısına, aile mirasından onun payı ile bir ticaret okulu kurmayı planlarlar. 1874’te başlayan bu çalışmalar için Patrik II. Nerses Varjabedyan‘ın da yardımları ile gerekli tüm işlemler yürütülür. Taksim’deki eski Ermeni Mezarlığı’nda bu iş için bir yer tahsis edilmesi için izin alınır. Ancak Garabet ve hemen sonra Nazaret Karagözyan ölünce okulun kuruluşu gecikir. Olay uzun bir süre sürüncemede kalır.

Dikran Karagözyan, 11 Ocak 1896’da kaybeder. 1896 yılındaki ölümü sonrası, Avukat Hagop Hagopyan tarafından Patrik İstanbullu III. Madteos İzmirliyan’a bir vasiyetname sunulur. Dikran Karagözyan‘ın sağlığında hazırladığı, fakat tümüyle gizli tuttuğu belge ile bu okul konusunu olay tekrar gündeme gelir. Dikran Karagözyan sahip olduğu maddi varlığının üçte birini bu ticaret okulunun kuruluşu ve geleceği için bağışladığı ortaya çıkacaktır.

Vasiyetin uygulanabilmesi için Krikor Karagözyan’ın ve Ermeni Ulusal Merkezi Yönetimi’nin görüşmeleri yıllar sürer. Sonunda, uzun görüşmeler sonunda ticaret okulu yerine bir yetimhane kurulmasına karar verilir. Vasiyetnamenin 20.000 Osmanlı lirasıyla Karagözyan Yetimhanesini inşa etmeye ve onun yaşayabilmesi için gelir getirecek mülkler satın almaya karar verilir.

Vasiyetin gerçekleşmesi Krikor’un vefatından (1905) ve Anayasa’nın tekrar yürürlüğe girmesinden (1908) sonraya denk gelir. Yetimhane – Atölyenin kurulabilmesi için gereken iznin alınmasından sonra, binanın Surp Pırgiç Ermeni Hastanesinin yanındaki araziye inşa edilmesine ve hastane içinde zaten var olan yetimhanedeki çocukların da buraya taşınmasına karar verilir. Ancak Ermeni Cemaati Merkezi Yönetimince seçilmiş olan, Karagözyan Vasiyeti Komisyonu, binanın yapımı için kararlaştırılan yerde çeşitli uygunsuzluklar olduğunu öne sürerek fikir değiştirir.

Ermeni Cemaati Merkezi Yönetimi, 26 Nisan 1903’te yayınladığı bildiride, Hıdivyal Palas’ın, kendi onayıyla, Karagözyan vasiyeti sayesinde inşa edilecek yeni yetimhaneye gelir getirici mülk olması için, satın alındığını ve ilerde vakıfa dönüştürüleceğini belirtir.

Karagözyan Vasiyeti Komisyonu sonradan Atölye – Karagözyan Komisyonu adı altında birkaç yıl çalışır ama 3 Ocak 1909 tarihinde üstlendiği görevin sona erdiğini belirtip istifa eder. İstifa eden komisyonun yerini “Arhesdanotz – Karagözyan Khnamagalutyun” (Atölye – Karagözyan Yönetimi) adında bir oluşum alır. Yetimhane binasının satın alınması, içinin döşenmesi, binanın yenilenip kullanılabilir hale gelmesi bu yönetim sayesinde olmuştur.

Yetimhanenin kurulması için, önce Bebek’te deniz kenarında büyük bir bina satın alınır. Daha binanın kanuni işlemleri sonuçlanmadan, Şişli’deki binayı satın alma fırsatı ortaya çıkar. Bebek’teki bina satılır, bina yapımı için daha önce alınmış olan izin iptal ettirilip, yetimhane inşa edilecek Şişli’deki arazi için yeni izin alınır. Bugün Şişli ilçesi, Abide-i Hürriyet Caddesi bulunan ve Rus asıllı Doktor Pleskof tarafından hastane olarak yaptırılan bina bina satın alınır. Satın alındıktan sonra Mimar Avedis ve Sarkis Pekmezyan tarafından okul binasına dönüştürülür.

Dikran Karagözyan Yetimhanesinin inşaatı 1913’te biter. Yetimhane ailenin adıyla anılan en kalıcı eserdir. Yetimhane aynı yıl Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Surp Hagop Yetimhanesi’nden getirilen l00’ü aşkın yetimle açılır. Bu nedenle Surp Hagop Yetimhanesinin bir devamı olarak görülür.

7 Eylül 1913’te eğitim ve öğretime başlayan, 29 Kasım 1913’te ise resmi açılış töreni yapılan Karagözyan Yetimhanesi, Nazaret Karagözyan’ın eşi Vasiluhi adına verilen Padişah fermanı, yetimhanenin açılışından bir yıl sonra (1914) ilgililere ulaşır. Fermanda, yetimhane binası ile arazisinin büyüklüğü, değeri ve vasiyetin gerçekleşmesi için geçilen evreler birer, birer belirtilir. Karagözyan Vakfı Yetimhanesi, 110 yılı aşkın bir süredir eğitim kurumu olarak topluma hizmet etmektedir.